Istorija same Gradiške izdvaja se kao značajna.
Arheološkim istraživanjima utvrđeno je da je najstarije jezgro Gradiške, kao naseljenog mjesta, prostor današnjeg parka i bolničkog kruga. Tu su bila sva jezgra naselja u svim dobima. Prilikom kopanja temelja za zgradu bolice utvrđeni su arheološki slojevi: praistorijski, antički-rimski, rano-srednjovjekovni, te kasno-srednjovjekovni i turski.
U posljednjoj deceniji 20. vijeka većina opština u Republici Srpskoj je zahvaćena demografskom stagnacijom i depopulacijom, koja je posljedica promjena u prirodnom, migracionom i strukturnom obilježju stanovništva uzrokovana minulim ratnim dešavanjima. Po popisu stanovništva iz 1991. godine, Opština Gradiška je imala 59.974 stanovnika, dok prema rezultatima Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj i BiH, provedenog 2013. godine na teritoriji Republike Srpske, na području opštine Gradiška živi 49.196 stanovnika.ž
Grad Gradiška se nalazi na zapadnom dijelu Republike Srpske i zahvata njen sjeverni centralni dio. Sastoji se od nizijskog dijela Lijevča polja, pobrđa sjevernog dijela Potkozarja i manjeg planinskog dijela Kozare i Prosare.
Svojim sjevernim dijelom naslanja se na desnu obalu rijeke Save, dužinom 58,78 km što
je i državna granica sa Republikom Hrvatskom, koja je od 01. jula 2013. godine punopravna članica Evropske Unije.
U Gradišci se nalazi jedan od najznačajnijih međunarodnih graničnih prelaza za putnički i teretni saobraćaj u Republici Srpskoj. Direktni izlaz na rijeku Savu, prirodna otvorenost „savskim koridorom“ na istok i zapad i otvorenost kroz planinsko zaleđe na jug prema Jadranskom moru, daju Gradišci veoma povoljan saobraćajno-geografski položaj. Ovakav inter-regionalni značaj ovom prostoru daje važnu tranzitnu funkciju. Preko teritorije opštine Gradiška prelazi značajna saobraćajnica prema Republici Hrvatskoj: Banja Luka – Gradiška – Okučani (spoj na autoput Zagreb – Beograd).
U novembru 2011. godine je otvorena druga dionica autoputa Banja Luka – Gradiška (od Mahovljana do Gradiške), ukupne dužine 26,5 kilometara. Ovaj autoput će omogućiti bolju vezu sa autoputom Zagreb-Beograd, a time i Evropom, a sa njim bi se u budućnosti trebao spojiti i autoput, Doboj – Banjaluka, čime bi se poboljšala veza i sa istočnim dijelovima Republike Srpske. Međunarodni aerodrom Banjaluka je udaljen 31 km, a međunarodni aerodrom Zagreb 130 km.
Reljef
Prostor Grada Gradiška pripada dvjema različitim reljefnim cjelinama. Zapadni i jugozapadni dio pripada brdsko – planinskom kraju Prosare i Kozare, a sjeverni i sjeverozapadni čini prostrana ravan Lijevča polja. Istočni dio područja opštine predstavlja zaravnjenu naplavinu Lijevče polja. Lijevče polje je ravan koja je blago nagnuta prema rijekama Savi i Vrbasu sa nadmorskom visinom od 90 do 100 m. Najniža tačka je na rijeci Savi, istočno od naselja Orubica i iznosi 89 metara. Najviša tačka se nalazi na planini Kozari i iznosi 863 metra.
Geografski položaj ovog prostora, sa reljefom koji ga na sjeveru široko otvara kontinentalnim uticajima, a sa jugozapada i istoka izoluje obroncima Kozare i Motajice, ima odlučujući uticaj na klimatske uslove. Ovo mu daje umjereno kontinentalnu klimu. Područje opštine dobija negdje oko 800 mm2 padavina. Na brežuljkasto – brdskim prostorima Prosare i Potkozarja nalaze se pritoke rijeke Save: Jablanica, Vrbaška i Lubina, dok su bivše pritoke Jurkovica, Borna i Osorna kanalima preusmjerene u druge tokove (Jurkovica prema Jablanici, a Borna i Osorna prema Vrbasu).
Poljoprivredno i građevinsko zemljište
U strukturi zemljišta opštine Gradiška poljoprivredno zemljište zauzima 65,95%, a šume 27,45%. To su dva ključna prirodna resursa na kojima ova lokalna zajednica bazira svoj razvoj. Od ukupne površine zemljišta od 76.173ha poljoprivredno zauzima 50.238ha, šume 20.908ha, a nepoljoprivredno zemljište 5.027 ha.
Obradivo zemljište, odnosno oranice zajedno sa livadama, čine oko 92,54% ukupnog poljoprivrednog zemljišta ili 46.491 ha, dok pašnjaci zauzimaju 6,83% ili 3.433 ha, a trstici 0,63% ili 314 ha.
Šume
Istorijski gledano opština Gradiška ima dugu tradiciju bavljenja šumarstvom. Još krajem XIX vijeka Austrougarska je počela sa eksploatacijom drveta na ovom području. Značaj šuma na prostoru opštine Gradiška je veliki i ogleda se u sljedećem: drvo kao sirovina ima veliki značaj za drvnu industriju, šume utiču na regulaciju klime, štite zamljište od erozije, a imaju i veliku turističko-rekreativnu vrijednost.
Šume i šumska zemljišta čine oko 27,5% ukupnog zemljišta opštine Gradiška, a prosječni godišnji prirast drvne mase iznosi oko 150.000 m3, dok je prosječni godišnji etat oko 100.000 m3. Na području opštine je razvijena primarna (proizvodnja rezane građe) i finalna prerada drveta (proizvodnja namještaja).
Na bazi ovog prirodnog resursa razvila se drvo-prerađivačka industrija sa različitim nivoom prerade drveta. Drvo-prerađivačka industrija je najstarija industrijska grana na području grada Gradiška. Prva pilana izgrađena je 1855. godine u Gornjim Podgradcima.
Šumsko gazdinstvo „Gradiška” upravlja i gazduje sa 15293,40 ha šumske površine, a preostalim šumskim površinama od 6643,23 ha upravljaju i gazduju privatni vlasnici šuma.
Geografsko – saobraćajni položaj
Zbog svog geografskog položaja i postojećih glavnih saobraćajnica, opština Gradiška ima veoma povoljan geografsko-saobraćajni položaj. Teritorijom opštine prolazi više magistralnih puteva: magistralni put M16 Banjaluka – Gradiška, magistralni put M14.1 Srbac – Nova Topola, magistralni put M14.1 Gradiška –Kozarska Dubica, kao i više regionalnih, lokalnih i nekategorisanih puteva.
U novembru 2011. godine je otvorena druga dionica autoputa Banja Luka – Gradiška (od Mahovljana do Gradiške), ukupne dužine 26,5 kilometara. Ovaj autoput će omogućiti bolju vezu sa autoputom Zagreb-Beograd, a time i Evropom.
Gradiška ne može koristiti prednosti kombinovanog transporta (drumski – željeznički – vodni) zbog nepostojanja pruge Banja Luka – Gradiška i luke Gradiška sa pratećom infrastrukturom.
Pruga i luka bile su predviđene Prostornim planom bivše Bosne i Hercegovine i Republike Srpske. Zadnjim izmjenama prostornog plana Republike Srpske koje su usvojene u aprilu ove godine odustalo se od izgradnje pruge normalnog kolosijeka.
Ovaj resurs daje prednost za transport robe i putnika čime bi se omogućio razvoj prehrambene i nekih drugih industrija.
Vode
Čista voda je važan resurs s kojim raspolaže opština Gradiška. Ispod Lijevča polja, prema mišljenju stručnjaka postoje značajne rezerve čiste, pitke vode. Imajući u vidu brzinu kojom se smanjuju globalne zalihe pitke vode od posebne je važnosti da se u budućim razvojnim tokovima ovaj resurs uzme u obzir. U tom smislu neophodna je snažnija i aktivnija zaštita akvatorija na prostoru naše opštine.
Slivno područje grada Gradiška čine slivno područje rijeke Save i njenih pritoka na površini od 657,7 km2 (86,31%) i sliv rijeke Vrbas na površini od 104,3 km2 (13,69%). Veći riječni tokovi na području opštine su Jablanica (sa pritokama Pisarić, Bajnovac, Bukovica, Ljutava, Vrbaška, Trnova, Lubina, Jurkovica, i dr.) koji sprovode površinske vode sa Kozare i Prosare u rijeku Savu, a Osorna sa Bornom preko kanala odvodi vodu u Vrbas i jezero Bardaču.
Prema starteškom dokumentu „Razvoj i izgradnja irigacionih sistema na područjima opštine Gradiška i opštine Laktaši“ predviđeno je da se prestane sa korištenjem podzemnih zaliha vode Lijevča polja i problem navodnjavanja riješi izgradnjom namjenskih akumulacija za irigacije na riječnim slivovima Jurkovice, Lubine, Vrbaške, Jablanice i Turjanice. Izgradnjom ovih namjenskih akumulacija, obezbijedila bi se ukupna zapremina akumulacije od 45,913 miliona m3 i obezbjedila voda za navodnjavanje do 11.000ha irigacionih provršina.
Rudno bogatstvo
Područje grada Gradiška izgrađuju raznovrsne stijene koje su nosioci više vrsta mineralnih sirovina. Dosadašnja istraživanja pokazala su da na ovom prostoru postoji ugalj, ciglarske gline, tehnički građevinski kamen, zatim pojave kvarca, bakarnih i živinih mineralizacija, te arhitektonski ukrasni kamen i drugo. Ciglarske gline nalaze se u dijelu aluvijalnih naslaga na lokalitetu Bok Jankovac, gdje se organizovano eksploatišu. Tehnički građevinski kamen – dijabaz nalazi se na više lokaliteta na području Kozare. Najveći masiv u reonu Trnova – Vučijak eksploatiše se organizovano. Organizovana eksploatacija pijeska i šljunka obavlja se i u koritu rijeke Save.
