Ketoza je bolest preživara, a najčešće visokoproduktivnih mliječnih krava koju karakteriše poremećaj metabolizma ugljenih hidrata, masti i proteina, kao i negativan bilans energije uz povećanje proizvodnje ketonskih tijela u krvi. Javlja se u uslovima intenzivnog gajenja, kod krava u punoj laktaciji (od 10 do 40 dana po telenju, naročito zimi), kada potrebe u energiji nisu u skladu sa snabdijevanjem organizma iz hrane.
Rjeđe se može pojaviti i prije partusa (telenja). Pojavu ketoze pri korišćenju silaže posebno podstiče visok udio buterne kiseline (1% suve materije), koja se apsorbuje u želucu i krvotokom stiže do jetre gde se transformiše u keto tijela. Najbolja dijagnoza ketoze se postavlja na osnovu analize urina, mlijeka ili krvi na prisustvo acetona.
Ketoza se javlja u dva oblika: subkliničkom i kliničkom. Subklinička forma ketoze protiče bez jasno izraženih simptoma bolesti, osim variranja mliječnosti u toku dana. Kod kliničkog oblika dolazi do smanjenja mliječnosti za 50-70%, javlja se naglo mršavljenje, atonija buraga i karakterističan miris daha krave na aceton i miris u štali. Teški simptomi su nekoordinisani pokreti i udaranje glavom o zid. Uz sve to dolazi do oštećenja jetre uslijed masne degeneracije i ciroze. Cirozu može da prouzrokuje metil i etil-alkohol, koji se u nekim silažama stvaraju u značajnim količinama, a naročito etil-alkohol koga u kukuruznoj silaži spremanoj od jako vlažnog materijala može da bude i 5-7 % od suve materije. Etil-alkohol se slabo razlaže u buragu, pa najveća količina preko zida buraga ulazi u krvotok, i u jetri se transformiše u sirćetnu kiselinu. Blokirajući glikolizu i Krebsov ciklus, etil-alkohol pospješuje pojavu ketoze i pretjerano obrazovanje masti, te u dužem vremenu dovodi do ciroze.
Da bi se spriječila pojava ketoze važne su sledeće preventivne mjere:
- kravama se moraju obezbijediti kvalitetno izbalansirani obroci u periodu prije i poslije telenja (smanjiti količinu silaže, kontrolisani unoskoncentrovanih hraniva i mineralnih materija),
- hrana mora biti ukusna, svježa i čista (ne smije biti plijesniva),
- krave moraju imati dovoljno svježe vode za piće (ad libitum),
- kondicija krava u periodu zasušenja i periodu telenja treba da je od 3-3.5 (BCS),
- odvojiti zasušene krave 2-3 nedelje pred telenje u posebnu grupu,
- obratiti pažnju na smještaj krava (prozračan objekat, čista prostirka itd.),
- ne izlagati krave stresu.
U slučaju pojave ketoze treba smanjiti ili isključiti silažu iz obroka, povećati količinu sijena i oralno davati propilen glikol ili glicerol.
