U novom tekstu o gradiškim grafitima, Đorđe Latinović nam donosi detaljniji uivd u formu, oblik, smisao, poruke i ostale karakteristike koje sa sobom nosi grafitiranje.
Grafitarenje ima porijeklo u davnoj prošlosti povezanoj sa ljudskom potrebom za ostavljanjem traga u prostoru i vremenu i pojavom pismenosti. I pored toga, u osnovi se radi o savremenom obliku komunikacije novijeg doba. Grad kao javna površina i prostor življenja predstavlja izazov “slobodne teritorije”, a svaki zid, fasada, pločnik i betonski blok u čistom obliku je iskušenje za svakog pravog urbanog grafitaša.
Pisanje grafita je način pojedinaca da se slobodno individualno izraze kao i nastojanje da se osvoji “ničija zemlja”, koja teorijski ne pripada nikome posebno. Za ispisivanje tekstualnog grafita potreban je zid, smislena ideja, sprej i spretna ruka da ispiše tekst. Kao oblik nedozvoljenog pisanja po javnim i privatnim površinama, grafiti su danas uglavnom zabranjena aktivnost, koja prema odluci o komunalnom redu većine gradova predstavlja prekršaj, koji se kažnjava novčanom kaznom, a u težim slučajevima može se smatrati i krivičnim djelom, ukoliko je došlo do većeg oštećenja tuđe stvari.
Žvrljanje po zidovima i čistim fasadama tek izgrađenih zgrada i urbane infrastrukture sa stanovišta lokalne komunalne vlasti, predstavlja posebnu vrstu kriminala. Kao obične žvrljotine ovi natpisi su uglavnom primitivni, vulgarni i ružni, dok kao smislene literarne jezičke strukture mogu biti veoma suptilni, inteligentni, maštoviti i duhoviti. Od svog prvog pojavljivanja do danas, tekstualni grafiti prešli su dug put od ,,škrabotina na zidu,, do ,,zidne umjetnosti,, s one strane dozvoljenog, do doktorskih disertacija i javnih tribina, internet prezentacija i društvenih mreža. O njima su napisane mnoge knjige, kod nas i u svijetu. Njima se bave brojni sociolozi kulture, istoričari umjetnosti, istraživači književnosti i jezika, pisci, novinari različitih medija i publicisti širokih zanimanja. Kada su umjetnički uspješni ovi grafiti privlače pažnju i znatiželju ljudi, ponegdje i ponekad, podstiču i pokreću žive intelektualne i političke rasprave. Uglavnom, nikoga ne ostavljaju ravnodušnim od običnih građana, slučajnih prolaznika, javnih intelektualaca do gradskih vlasti i policije.
Velika većina građana ne odobrava pisanje grafita po javnim površinama i mjestima u gradu, jer takvi natpisi uglavnom ruže i prljaju izgled zgrada i samog grada. Ipak, kao izraz slobodnog duha i kreativna alternativna misao njegovih stanovnika, tekstualni grafiti koji imaju određenu umjetničku, literarnu i književno-jezičku vrijednost, bez obzira na svoju ilegalnost, često gradu daju potrebnu dinamičnost, modernost i globalnu univerzalnost. Takvi grafiti su pokušaj da se u lokalno sivilo unese malo boje i nesputane stvaralačke mašte, a urbani dehumanizovani javni prostor oživi, dopisivanjem “divljih misli”, dekonstruišući tako privide njegove hladne betonske simetrije i društvene harmonije. Velikim dijelom grafiti su protest protiv otuđenosti koja danas vlada u velikim gradovima u kojima je stvarni život na trgovima zamjenjen simulacijom stvarnosti u bezličnim simulakrumima virtuelne društvenosti.
Tekstualni grafiti svojim subverzivnim verbalizmom, bez dlake na jeziku, raskrinkavaju i demaskiraju društvenu i političku stvarnost i njihove protagoniste. Služeći se humorom, grafiti svakoj vlasti oduzimaju oreol nedodirljivosti koji ova stvara oko sobe, svodeći je na ovozemaljski nivo podložan svakovrsnoj kritici i ograničenjima demokratske građanske kontrole.
