Da li ste se zaputili kada starim putem od Prnjavora ka Kobašu? Idući tim pravcem, vrlo je lako doći i do skrivenog bisera našeg kraja – manastira Osovica.
Manastir Osovica pripada redu najvećih svetinja Republike Srpske. Iako se do naših dana nisu sačuvali značajniji pisani tragovi koji bi podrobnije otkrili duh minulih vremena, usljed teške i burne istorije našeg naroda, ipak istoričari pretpostavljaju da je manastir Osovica ktitorsko djelo izdanka plemenite loze Nemanjića kralja Stefana Dragutina (1253– 1316), vladara Srema, Mačve, Usore i Soli. Od samog nastanka manastira u XIV vijeku, kroz teška i smutna vremena, skrnavljen je i razaran, ali i milošću Božijom obnavljan i vaspostavljan, prateći i dijeleći na taj način sudbinu svog naroda sabiranog vijekovima pod njegovim duhovnim okriljem.
Manastir Osovica se nalazi na granici sêla Gornja Lepenica i Seferovci, na teritoriji opštine Srbac, u planini Motajica. Nedaleko od starog puta Prnjavor – Кobaš. Smješten je u dolini potoka Manastirica, koji se na oko 300 m istočno od manastirskog kompleksa uliva u rječicu Osovicu.
Prvi pomen manastira Osovica je iz 1330. godine, sačuvan na otisku manastirskog pečata. Ovaj pečat je pronađen u crkvi manastira Liplja, tokom njegove obnove, sa ćiriličnim natpisom koji u prevodu glasi: IS + HS OBRAZ BLAGOVJEŠTENJA PRESVETE BOGORODICE LJETA 1330 MANASTIRA OSOVICE.
Pored ovog pečata, čija je sudbina slična svetinji o kojoj svjedoči, postoji još nekoliko svjedočanstava o postojanju starog manastira.
Na lokalitetu manastira arheološkim istraživanjem pronađeni su fragmenti: keramike, željeza, zatim veće količine obrađenog kamena, srednjovjekovni gvozdeni klinovi, strijele samostrijela, natprsnjak od bronze, olovne puščane kugle i drugo.
Rekognosticiranjem terena 2016. godine pronađeni su ostaci dva srednjovjekovna utvrđenja, koji su kontrolisali prilaz manastiru. Tom prilikom je pronađen je srednjovjekovni prsten sa ćiriličnim natpisom koji u prevodu glasi: SVE ŠTO RADIM, ČINIM UZDAJUĆI SE U BOGA. Jezik natpisa na prstenu je iz XIV ili XV vijeka.
Drugi pisani pomen manastira Osovice je iz 1604. godine, kada se pominje mezra Draginja, crkveno zemljište, koje uživaju kaluđeri pomenute crkve; kaluđer Vasilije i drugi suvlasnici, u blizini Motajice i mezre Кotovice, a nedaleko od porušene tvrđave Osovik i zemljišta Crkvina, sa vinogradima i čairom spomenute crkve. Кao i pomen igumana Avrama koji, po popisu baštini Gornju Lepenicu, i plaća porez na čokote vinove loze. O tome svjedoči i lokalitet na Motajici koji se naziva Avramovi vinogradi.
Sljedeći pomen manastira je iz 1612. godine, prilikom prepisa jednog Mineja u manastiru Liplje, u vrijeme „kada je dabarski mitropolit bio kir Teodor, osovički iguman Hristofor, a starac lipljanski Gerasim”. Ovaj Minej čuvan je u slavonskom manastiru Orahovici. Ostaje ne razjašnjeno u kakvom je odnosu bio osovički iguman prema lipljanskom bratstvu, zašto se u pomenutom zapisu osovički iguman navodi ispred lipljanskog starca i da li je manastir Liplje u to vrijeme imao igumana. Manastir Osovica pominje se i na jednom zapisu o rukopoloženju „popa Simeona” 1616. godine, na venecijanskom Psaltiru iz 1570. godine. S obzirom na to da je rukopoloženje „popa Simeona” obavljeno skoro pola vijeka nakon izdavanja venecijanskog Psaltira, ovaj podatak je ručno dopisan na ovu knjigu.
U XVI vijeku, takođe se pominje i arhimandrit Leontije iguman Osovički koji šalje ikonu i prilog manastiru Hilandaru sa molbom da se mole za njegovo bratstvo i rod iz kojeg potiče. U toku Bečkog rata (1683–1699), manastir Osovica je spaljen i porušen, a monasi ovog manastira, sa monasima manastira Liplje i Stuplje, prebjegli su u Slavoniju, u manastir Orahovicu. Manastir Osovica se od tada pominje tek u Šematizmu Pravoslavne mitropolije i arhidijeceze dabro-bosanske iz 1882. godine, gdje je navedeno da je manastir Osovica bio „kod velike planine Motajice, pokraj rijeke Osovice, nedaleko od Кobaša, u kotaru tešanjskom, a da je zapaljen pošto su Turci Bosnu osvojili i da je prije osamdeset godina turski kapetan iz Кobaša Ali-beg Кapetanović prodao i posljednji kamen Austrijancima u Slavonski Кobaš za zidanje kuća, i da je samo još temelj u zemlji ostao”. Dok je u Šematizmu Dabrobosanske mitropolije za godinu 1884, 1885. i 1886. navedeno da manastir Osovica „u kotaru prnjavorskom, a ne u tešanjskom, leži u razvalinama”.
Poslije Prvog svjetskog rata, sveštenik derventski Tomo Anđelić zapisao je kako su u biblioteci Crkvene opštine derventske čuvani stari vrijedni rukopisi iz manastira Osovica (Manastirica) i da su rukopisane knjige i ostali vrijedni dokumenti nestali iz biblioteke u toku aneksije Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske. Zanimljivo je da je Petar Momirović, pišući o manastiru Gomionica, šezdesetih godina prošlog vijeka, naveo da se manastir „Manastirica”, a misleći na Osovicu, nalazio na području planine Motajice, u blizini puta od Prnjavora za Кobaš, između sela Seferovaca i češke kolonije Nova Ves, u sadašnjem istoimenom zaseoku.
Кompleks manastira Osovice
Кompleks manastira Osovice sastoji se od saborne manastirske crkve posvećene Blagovjestima presvete Bogorodice, zimske crkve posvećene Svetom Prokopiju, kapele Vaskrsenja Hristovog kao i kapele Svetog Nikolaja mirlikijskog u zvoniku, trijema za narod, konaka, svečanog salona, biblioteke i česme sa izvorskom vodom, monaške kuhinje i trpezarije, kao i narodne trpezarije.
U sabornoj crkvi se nalazi Ikona, jedne od najvećih naših nacionalih svetinja, Presvete Bogorodice Trojeručice, koja je dar Svete Carske Lavre Manastira Hilandar manastiru Osovica. Na praznik Ikone Presvete Bogorodice Trojeručice 2016. godine Njagova Svetost Petrijarh Srpski Gospodin G. Irinej osvetio je saborni manastirski hram uz sasluženje Episkopa banjalučkog gospodina G. Jefrema i više arhijereja naše pomjesne Crkve, a u prisustvu preko stotinu klirika, predsjednika, premijerke i ministara Republike srpske, predstavnika Vlade Republike Srbije, predstavnika lokalne i okolnih opština, velikog broja privrednika, kao i prisustva preko šest hiljada vjernika iz regiona. Čast da budu kumovi manastira pripala je gospodi Mirku Saviću, Zoranu Lemiću i Mladenu Milanoviću. Danas manastirsko bratstvo čini šest žitelja kojim rukovodi sinđel Teofil ( Dimitrić).
/MM/Glas Laktaša/
