Zadnjeg septembarskog dana 2018. godine posjetio sam Manastir Rakovica koji se nalazi 11 kilometara od centra Beograda, na kružnom putu, koji uz Rakovički potok skreće prema Avali. Ovaj manastir koji je nekako skrajnut pod Avalaom ušuškan mirom i ljepotom postao je vrlo posjećen jer je u njebu sahranjeni blagopočivši patrijah Srpski Pavle koji je još za života u srpskom narodu nazivan živim svecom.
Nastanak manastira sa crkvom posvećenom Sv. arhangelu Mihailu i Gavrilu, narodno predanje smješta u vrijeme vladavine srpskih kraljeva Dragutina i Milutina. Međutim, savremena istraživanja navode na drugačije zaključke. Najstariji pisani dokument, u kome se pominje manastir Rakovica, pod imenom Racauicense monasterium, nalazimo u putopisu Feliksa Petančića iz 1502. godine, a koji je štampan u Beču 1522. godine. I turski izvori ga pominju u popisu iz 1560. godine među ostalim crkvama i manastirima u okolini Beograda. U mnogome pomaže rešavanju pitanja nastanka manastira povelja vlaškog vojvode Konstantina Brankoveana – Besarabe izdata manastiru Rakovici, za koji kaže da je „sazidan i iz temelja podignut od strane dobrog hrišćanina, počivšeg Radula vojvode, koji je proteklih godina bio gospodar ove zemlje (vlaške)“. Tokom istorije je postojalo više vlaških vojvoda sa ovim imenom, tako da je diskutabilno ko je ktitor. Uzevši u obzir istorijske prilike i odnose između Srba i Rumuna, vjerovatno da je u pitanju bio vlaški vojvoda Radul 1. Crni (oko 1377-1385), zet kneza Lazara. Dakle, na osnovu ovog podatka možemo da izvedemo zaključak da je manastir nastao tokom Lazareve vladavine.
Manastir je krajem 16. vijeka premješten na sadašnje mesto sa prvobitne lokacije iznad sela Rakovice. Nepovoljan položaj manastira (pored naselja, u blizini važne saobraćajnice) učinio ga je lakom metom za turska pljačkanja, tako da je preseljen na skrovitije mesto, dublje u šumu.
Manastir se ne pominje u crkvenim izvorima sve do kraja XVI veka, kada se javlja kao aktivni učesnik crkveno-istorijskih dešavanja. Ratne strahote koje su zadesile zemlju uz seobu Srba nisu zaobišle ni ovaj manastir. Monaštvo ga je napustilo krećući se ka sjeveru i noseći sa sobom crkvene dragocjenosti i bogoslužbene knjige.Njuhovo kretanje možemo pratiti na osnovu zapisa na pojedinim knjigama.
Angažovanje rakovičkog kaluđera Grigorija, koji se istakao kao vrsni diplomata u austrijsko-turskom ratu, omogućilo je manastiru povoljniji položaj u narednom periodu. Naime, otac Grigorije je posredovao pri sklapanju Karlovačkog mira (1699), činjeći značajne usluge ruskoj diplomatiji. Rusi su uzvratili darujući Grigoriju lično, ali i manastiru novac, bogoslužbene knjige, odejanja, sasude i četiri ikone koje su bile namjenjene manastiru Vatoped. Zahvaljujući tome, manastir se ekonomski oporavio do te mjere da je finansirao obnovu manastira Tresije (ispod Kosmaja), koji je u to vrijeme imao zajedničku upravu sa Rakovicom.
Nova stradanja manastir je pretrpio izbijanjem Austrijsko-turskog rata (1737-1739). Monaštvo je sa turskim nadiranjem strahovalo od odmazde, jer je pomagalo Austrijance, tako da su spašavajući živote, pobjegli zajedno sa mnogobrojnim srpskim življem i austrijskom vojskom. Utočište su našli u Sremu, u manastiru Velika Remeta, ponijevši sa sobom najvrednije crkvene stvari. Uprkos tome, manastir Rakovica nije dugo ostao pust, jer su Turci dozvolili jednoj manjoj grupi kaluđera da se vrati u svoj manastir. Sa padom Beograda u turske ruke (6. avgusta 1730) i gubitkom nade za skori povratak, sačinjen je 14. septembra 1739. godine ugovor o spajnju ova dva manastira pod jednu upravu. Teško održavanje veze sa Remetom, koja se nalazila u drugoj državi, neminovno je uslovilo osamostaljivanje Rakovice.
Manastir ponovo strada tokom velikog Austrijsko-turskog rata (1788-1790), i biva surovo kažnjen zbog aktivnosti monaha na strani Austrije. Bio je opljačkan, spaljen, a iguman Sofronije, koji je Srbe okupljao i podsticao na borbu, obješen je o brest pred manastirom.
Po završetku rata i potpisivanju Svištovskog mira (1791.), pristupilo se obnovi Rakovice uz veliku podršku kneza Miloša Obrenovića, koji je posebno cijenio ulogu manastira u narodnom životu. Njegovo naročito staranje o ovoj svetinji je bilo podstaknuto i time što je njegov sin Todor bio sahranjen ovde. Tokom 1822. godine finansirao je izgradnju trospratnih manastirskih kelija sa velikom trpezarijom i kneževim konakom.
Za položaj manastira je bilo od izuzetne važnosti vezivanje i ostalih članova porodice Obrenović za njega. Osim Miloša i kneginje Ljubice (po kojoj se jedan manastirski dio zove („Ljubičin konak“), o manastiru su se kasnije usrdno starali knez Mihailo i Tomanija Obrenović, supruga Jefrema Obrenovića.
Ona je zajedno sa mužem i djecom i sahranjena u priprati crkve, a nasuprot njihove porodične grobnice počiva Milivoje Blaznavac, muž Jefremove unuke Katarine. Osim članova porodice Obrenović, u manastiru je sahranjen i junak Prvog srpskog ustanka Vasa Čarapić.
Crkva je obnovljena tek 1861-1862. godine kada je dozidana u gornjem dijelu, iznad kordonskog venca. Krovni pokrivač je zamenjen, postavljanjem pleha umesto crepa.Crkva je projektovana kao jednobrodna trikonhalna građevina, sa vidljivim karakteristikama Moravske škole. Ima dva kubeta. Spoljne fasade su pokrivene debelim slojem maltera, tako da se ne može suditi o originalnom izgledu fasada.Prvobitan ikonostas je bio sačinjen od zidne pregrade sa dvije prestone ikone Hrista i Bogorodice, dok su na ostalim dijelovima bile obješene ili pričvršćene različite ikone rađene na drvetu ili platnu. Novi drveni ikonostas manjih dimenzija postavljen je 1862. godine, a njegovu izradu je finansirao knez Mihailo Obrenović. Na njemu uočavamo duborezne ukrasne elemente koji su rađeni u duhu baroknog duboreza sa elementima klasicizma.
Početkom XX vijeka stare ikone su zamenjene novim, koje je izradio Rafailo Momčilović. Do 1737. godine, ikonostas manastirske crkve krasile su četiri ikone koje je car Petar Veliki darovao Rakovici 1701. godine. Pod najezdom Turaka, prenešene su u Valiku Remetu, zatim su ih ustaše tokom rata odnijele u Zagreb zajedno sa ostalim srpskim dragocjenostima, da bi naposletku završile u Galeriji Matice Srpske.
Otvaranjem prve monaške škole u Srbiji pri manastiru Rakovici, počelo je novo poglavlje u životu manastira. Njen rad je na kratko prekinut Prvim svetskim ratom ali je ubrzo obnovljen. Za potrebe škole i crkvene štamparije izgrađena je nova zgrada, takozvani „Platonov konak“, a zalaganjem ruskog Episkopa Mitrofana, novog starješine manastira, pokrenuto je izdavanje „Rakovičkog narodnog listića“ koji je sadržao popularne članke namenjene širenju pravoslavne duhovnosti.
Škola je funkcionisala do 1932. godine, kada je premještena u Manastir Dečane. Prosvetiteljska djelatnost manastira nije prekinuta ni u narednim godinama, jer je u periodu od 1949. do 1958. godine u Rakovici bila smještena Beogradska bogoslovija. Manastir Rakovica je odlukom Patrijarha Germana 1959. godine pretvoren u ženski manastir.Manastir je dobio na značaju za srpski narod kada je 2009 godine po vlastitoj želju u njega sahranjen patrijarh Pavle. Danas manastir posjećuije veliki broj vijernika da bi se poklonilo sjenima čovjeka kojeg smo još za života zvali „živi svetac“ jer je imao veliku vjeru , ljubav, i pokazivao je kako da se vratimo vjerovanju učeći nas da je u ljubavi sve. Danas Manastir blista jer je sada veliko svtište zato što je naš narod jako volio i poštovao patrijarha Pavla koji u njemu počiva.
