Kada prođete široko, i 40-ak km kilometara dugo Popovo polje idući od Mostara iIi Ljubinja i ugledate prve obrise prelijepog grada Trebinja sa desne strane puta uz rijeku Trebišnjicu ugledaćete kompleks manastira Tvrdoš. Ovo mjesto je nadaleko čuveno po izuzetno kvalitetnim vinima i danas je veoma poznat. Podrumi i hrastove bačve potiču još iz XVI vijeka.
Manastir je podignut na temeljima prvobitne male crkve iz 4. veka, u vrijeme Konstantina Velikog, prije nego sto su Srbi primili hrišćanstvo, što govori o tradiciji i dugovječnosti hrišćanstva na prostorima Hercegovine. Prvi pisani tag o manstiru potiče iz 1501. Godine. U prvoj polovini 17. vijeka u Tvrdošu je Zamonašen Sveti Vasilije Ostroški koji je rođen u selu Mrkonjići desetak kilometara udaljenom od manastira.Ta činjenica i danas ovamo dovodi mnoge turiste koji dolaze iz pravca Mostara prvo posjete grob majke Vasilija Ostroškog koji se nalazi odmah uz glavu saobraćajnicu u rodnom selu sveca. U toku je izgradnja spomen područja koju finansiraju građani Hercegovine i Vlada Republike Srpske kako kažu biće to cijeli kompleks koji je posvećen Svetom Vasiliju, nazvanom Ostroški jer je dugo vremena proveo na ostroškim stranama dubeći u tvrdoj stijeni kelije, I isposnice a danas tamo počiva njegov netruležni kivot.
Tvrdoš sa ruševinama starog manastira leži na krševitoj uzvisini uz rijeku Trebišnicu. Stari dokumenti svjedoče da je manastir Tvrdoš podignut je oko 1509. godine a 1517. godine ga je freskama ukrasio dubrovački živopisac Vice Lovrov. U drugoj polovini XVI i XVII vijeku živeli su u Tvrdošu hercegovački mitropoliti. Odatle potiče ime i Trebinjskoj eparhiji. U sukobu sa Turcima, Mleci su razorili Tvrdoš 1694. godine. Prvih godina 18. vijeka bilo je nekoliko pokušaja da se obnovi razoreni manastir. U tom nastojanju istakao se je mitropolit Nektarije i iguman Isaije. Po ostacima i cvrstom zidu oko manastira se vidi da je Tvrdoš bio spreman i za obranu od napadača. U unutrašnjosti se među ruševinama mogu vidjeti temelji stare crkve, koja je bila bazilika sa tri broda. Dva pobočna broda su nešto kraća od srednjeg broda, koji je narteksom produžen na zapadnu stranu. Današnja crkva je sagrađena 1924. godine.
Vino Tvrdoški vranac se pročuo berbom iz 2003, koja je bila posebna. Nakon toga, monasi predvođeniigumanom jeromonahom Savom, uspjevaju da obnove vinograde u trebinjskom i podignu nove zasade u obližnjem Petrovom i Popovom polju i modernizuju proces proizvodnje najmodernijom tehnologijom.
Tako je u manastirkom kompleksu, na desetak metara od starog podruma ukopan novi, koji je savremen, sa druge strane savršeno uklopljen u ambijent manastira. Visinska razlika postojećih nivoa omogućuje I gravitacioni transport vina u procesu prerade, što proizvodni koncept Tvrdoša čini kompletnim. U manastiru nam rekoše da u ljetnom period gotovo nema dana da se pred manastirskim kompleksom ne zaustavi na desetine autobusa i automobila čiji putnici dolaze da posjete ovu svetinju ida se poklone česticama moštiju mnogobrojnih svetaca iz pravoslavne istorija u ovim krajevima.
Tvrdoš je i sjedište Eparhije zahumsko-hercegovačke, a u njemu boravi penzionisani vladika Vasilije, ili otac Taso kako ga od milja hercegovci zovu, koji se smatra jednim od najvećih srpskih duhovnika I teoretičara hrišćanstva.Eparhijom je poslednjih desetak godina sa velikim entuzijazmom upravljao vladika Grigorije koji je nedavno uveden na presto Vladike diseldorfskog icijele Njemačke.Vladičansko mjesto je prepustio maladom i obrazovanom novoizabranom vladici Dimitriju, do skora monahu tvrdoškog brastva. Ako vas put nanese ovim krajevima nađite sat -dva vremena da posjetite ovo duhovno središte sunčane Hercegovine i oduševićete se privlačnošću i ljepotom.
