Iz Gradske uprave grada Gradiška oglasili su se saopštenjem o građevinskim radovima na Trgu Jevrejskih stradanja, u ulicama Petra Misimovića i Miloša Obilića, gdje se na sredini jedne od saobraćajnica nalazi spomenik zbog kojeg se vodi polemika od samog početka radova.
Naime, iz Gradske uprave navode kako “pojedinci” pogrešno dovode spomenik u vezu sa NDH i stradanjem srpskog naroda u Drugom svjetskom ratu te da se time želi izmanipulisati narod, zloupotrebom istorijskih činjenica.
“Važno je istaći da jedna socijalistička Jugoslavija i nova pobjednička i oslobodilačka vlast u Gradišci, poslije 1945.godine, nije smatrala da se treba obračunati sa tzv. ustaškim spomenikom, koji to nije. Postavlja se pitanje zašto se to danas, 100 godina od njegove izgradnje čini učitavanjem netačnih izjava o njegovom smislu i povodom izgradnje. Spomenik ispred crkve Sv. Roka podignut je 1926.godine i smještne na nekadašnjem Trgu Kralja Tomislava, danas Trgu Jevrejskih stradanja a sastavljen je od betonskog pilona i četiri bronzana medaljona, koja danas nedostaju a koja su bila djelo vajara Ivana Ekarta. Riječ je o značajnim istorijskim ličnostima, velikanima iz daleke prošlosti – medaljonima Matije Gubva (16.vijek) – vođa seljaka i seljačke bune, Petar Zrinjski – (17.vijek) ban i pjesnik, Josip Juraj Štrosmajer (19. vijek) biskup i osnivač kulturnih i naučnih ustanova, te kralj Tomislav iz 10.vijeka.
Važno je istaći da se spomenik ne gradi, već da se premješta kulturna baština nastala prije 100 godina, uz podršku Karađorđevića, koji su željeli dati legitimitet hrvatskom narodu u tadašnjoj državi SHS, te apsolutno nema dodira sa NDH i stradanjem našeg naroda, kao što se to uporno želi istaći.
Po regulacionom planu, spomenik, kao dio kulturne baštine, nalazi se na sredini saobraćajnice, koja je u fazi rekonstrukcije, zajedno sa parkingom i trotoarima, te ga je potrebno premjestiti.
Prema smjernicama Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske, spomenik treba izmjestiti i obnoviti po pravilima i propisima Zakona o kulturnim dobrima. Upravo smo po tom osnovu i dobili novac od Hrvatskog državnog ureda (45.000 eura), isključivo za izmještanje i pozicioniranje spomenika ispred crkve sv. Roka.
Tim postupkom konačno smo rješili višedecenijski problem i omogućili nastavak radova na rekonstrukciji saobraćajnice, parkinga i trotora, koje finansira Grad Gradiška. Moramo da poštujemo zakone i čuvamo kulturnu baštinu, bez obzira da li je ona ima prefiks srpskog naroda. U suprotnom to bi značilo da imamo pravo da porušimo Kastel u Banja Luci ili gradsku Vijećnicu u Gradišci, jer ona nije baština sagrađena od strane srpskog naroda, već turskog i austrougarskog.
Moramo da brinemo o Srbima van Srpske i Srbije, čiji nam je opstanak, mir i stabilnost veoma važan. Da se okupljaju u svojim crkvama, da imaju škole i domove, da očuvaju jezik i identitet, da očuvamo našu srpsku pravoslavnu vjeru, spomenike i spomen obilježja našeg naroda u drugim državama”, navedeno je saopštenju Gradske uprave Gradiška.
Izgradnju spomenika je kritikovao predsjednik Predsjedništva Boračke organizacije Republike Srpske, Milovan Gagić, za kojeg je problematičan i spomenik i lokacija (na ulazu u Gradišku). Pored Gagića dosta kritike stiglo je od Pokreta Igora Radojčića-Svojim putem koji predvodi bivši sekretar Skupštine grada Gradiška, Nemanja Panić.
Panić i predsjednik CKUD-a “Lepa Radić” ističu da je zapostavljen spomen kompleks u Grašnici, posvećen heroini Lepoj Radić. Kako kažu Gradiška će za obnovu Trga Jevrejskih stradanja i spomenika hrvatskim velikanima izdvojiti 630.000 KM, a 90.000 KM Hrvatski konzulat, što je po njima neracionalno.
“Memorijalni kompleks Lepoj Radić (Spomen domaćinstvo „Lepa Radić“ Gašnica) je projekat koji je započeo prije 4 godine, s ciljem da se otvori 2025. godine povodom 100. rođendana najmlađoj narodnoj heroini Potkozarja. Gradiška kao jedna od najstradalnijih opština u Drugom svjetskom ratu u suštini nema značajnijeg kompleksa iz ovog perioda, kao što to npr. imaju Prijedor (Mrakovica) i K. Dubica (Donja Gradina). Grad Gradiška je dobio na poklon zemljište za izgradnju kompleksa, idejno rješenje, glavni projekat centralnog objekta i građevinsku dozvolu te 45.000,00 KM. Dakle, na poklon. U 2023. godini je izgrađen centralni objekat i tu se stalo. Ove godine tamo nije unesena lopata, sve je zaraslo u travu. Jedna velika sramota”, ističu oni i upućuju pitanja gradonačelniku zašto se troši toliko novca na ovaj kompleks i zašto mala grupa ljudi utiče na određene stvari u Gradišci.
