Portal “Micro mreža” u saradnji sa Evropskom unijom i Savjetom Evrope realizuje serijal pod nazivom “Različiti ali jednaki”. Gost treće emisije je Branko Ćulibrk iz Banjaluke.
U Bosni i Hercegovini i dalje preovladava mišljenje da sve što je drugačije nije „normalno“ i da ga treba držati što dalje od našeg društva. Tema homoseksualne orijentacije još uvijek je tabu, što uveliko doprinosi neinformisanost građana. Seksualne manjine trpe najveću diskriminaciju koja nerijetko prelaze u fizičko nasilje.
Branko kao pripadnik gay zajednice se više puta susretao sa govorom mržnje, ali i fizičkim nasiljem. Izvršni je direktor Kvart udruženja iz Prijedora koje se bori za zaštitu i unapređenje ljudskih prava sa naglaskom na prava LGBTIQ zajednice u Bosni i Hercegovini. Pored problema verbalnog i fizičkog nasilja, susretao se i sa mnogim vidiovima diskriminacije, kao što je nemogućnost doniranja krvi zbog svoje seksualne orijentacije.
Smatra da je neophodna promjena sistema obrazovanja u svrhu suzbijanja predrasuda i stereotipa o homoseksualnim osobama, ali i uopšte pripadnicima LGBTIQ zajednice.
Branko je poručio kako je potrebno da svi budemo solidarniji što je pogotovo došlo do izražaja za vrijeme pandemije koronavirusa. Sa kojim još problemima se suočavaju homoseksualne osobe u Bosni i Hercegovini, pogledajte u trećem dokumentarnom filmu “Različiti, ali jednaki”, Udruženja građana Mikro mreža uz podršku Evropske unije i Savjeta Evrope.
Opširnije o govoru mržnje i diskriminaciji sa kojom se suočavaju pripadnici gay zajednice u Bosni i Hercegovini, možete pročitati u tekstu ispod videa.
Micro mreža korisnik je granta dodijeljenog u okviru zajedničkog programa Evropske unije i Savjeta Evrope „Horizontal Facility za Zapadni Balkan i Tursku 2019-2022“. Stavovi izraženi u ovom tekstu odgovornost su autora i ne predstavljaju zvanične stavove Evropske unije i Savjeta Evrope.
Diskriminacija i govor mržnje usmjeren protiv gay osoba
Udruženje građana Mikro mreža se kroz projekat Promocija različitosti i jednakosti u Bosni i Hercegovini bori protiv marginalizacije, diskriminacije, stigmatizacije i govora mržnje na bilo kojoj osnovi. Projekat podržavaju vropska unija i Savjet Evrope sa ciljem zaštite prava svih građana i građanki u Bosni i Hercegovini u skladu sa evropskim standardima i vrijednostima.
Kao jedna od najugroženijih grupa identifikovana je LGBT zajednica i osobe homoseksualne orijentacije, konstatujući da je ugroženo ostvarivanje osnovnih ljudskih i građanskih prava LGBT osoba u Bosni i Hercegovini.
Dobar dio ove netolerancije, netrpeljivosti i govora mržnje prema osobama homoseksualne orijentacije proizilazi iz duboko ukorijenjenih stereotipa i predrasuda, a krajnji uzrok toga jeste nedovoljna i neadekvatna informisanost u pogledu pitanja seksualne orijentacije.
Zato je važno istaći kako je seksualna orijentacija, jedna od četiri komponente seksualnosti (preostale tri su: biološki spol, rodni identitet i društvena rodna uloga), i predstavlja emocionalnu i/ili fizičku privlačnost ili naklonost prema osobama suprotnog (hetero), istog (homo), oba (bi) ili nijednom polu (aseksualnost). Faktori koji utiču na seksualnu orijentaciju jesu kombinacija genetskih i hormonalnih faktora i faktora sredine. Seksualna orijentacija nije pitanje izbora i ne može se naučiti ili prenijeti.
Prema Izvještaju Evropske komisije protiv rasizma i netolerancije (u daljem tekstu – ECRI) o Bosni i Hercegovini, koji je objavljen 2017. godine identifikovano je kako se LGBT zajednica u Bosni i Hercegovini generalno suočava sa medijskim izvještavanjem zasnovanim na negativnim stereotipima na način da se predstavljaju kao opasnost po etno-nacionalne identitete ili po „prirodno uređenje društva“.
Identifikovani su negativni stavovi i govor mržnje u određenim časopisima, u izjavama pojedinih političara, na Internetu kroz komentare korisnika kao i na društvenim mrežama.
U Izvještaju je konstatovano da je govor mržnje razlog za posebnu zabrinutost, jer često predstavlja prvi korak u procesu ka stvarnom nasilju.
Kao najveći problem je ocijenjeno nepostojanje krivičnog zakonodavstva kojim se izričito zabranjuje govor mržnje zasnovan na seksualnoj orijentaciji ili rodnom identitetu.
Govor mržnje usmjeren prema homoseksualcima, ali i uopšte pripadnicima LGBT zajednice je izuzetno izražen u društvu. Nažalost, često govor mržnje preraste i u fizičko nasilje zasnovano na mržnji i netoleranciji. Jedan od osnovnih vidova govora mržnje sa kojim se susreću svi pripadnici gay zajednice jesu pogrdni nazivi, kao što su: “peder“, „peško“, „derpe“, “baletan“. U pogrdnom smislu se koriste i nazivi „curica“ i „balerina“, jer se homoseksualcima pripisuju određene „ženske osobine“, naglašavajući tako da homoseksualci nisu “muževni“, odnosno kako nisu “pravi muškarci“. Tako se u svakodnevnom govoru, često može čuti, „ne budi peder“, u smislu da taj neko ne bude “kukavica“ i da se ponaša kao „pravi snažni muškarac“.
Diskriminacija i govor mržnje se ogleda i u licemjernim stavovima, koji se mogu čuti u javnom mnijenju, a to je da homoseksualci mogu da rade šta hoće u svoja četiri zida, ali da nije u redu da u javnosti iskazuju nježnosti i da se drže za ruke, kao što to rade heteroseksualni parovi, jer je to bolesno i ne treba da se pokazuje javno. Upravo se u tome i ogleda najveći problem, jer je još uvijek snažno ukorijenjeno mišljenje da je homoseksualnost bolest i da su zbog toga homoseksualci “nenormalni“ i samim time, nepoželjni članovi društva.
Tijela za sankcionisanje govora mržnje u javnom prostoru
U Kodeksu za štampu i online medije iz 2011. godine u članu 3. zabranjuje se govor mržnje na osnovu, inter alia, etničke pripadnosti, nacionalnosti, rase, religije, pola i seksualne orijentacije. Samoregulatorno Vijeće za štampu prati primjenu ovih odredbi za štampane i online medije, međutim odluke Vijeća za štampu, nisu zakonski obavezujuće i samo Vijeće nema ovlaštenje da nametne sankcije za incidente govora mržnje.
Regulisanje govora mržnje kod emitera je zasnovano na Kodeksu o audiovizuelnim medijskim uslugama i medijskim uslugama radija iz 2011. godine. Članom 3. Kodeksa zabranjuje se emitovanje sadržaja koji uključuju predrasude dok se članom 4. zabranjuje podsticanje na mržnju, nasilje i diskriminaciju. Regulatorna agencija za komunikacije („RAK“), nezavisno javno tijelo koje je nadležno za telekomunikacije i emitovanje u cijeloj zemlji, ima mandat da prati primjenu Kodeksa. Agencija može izdavati upozorenja, kazne i suspenzije emiterima koji krše načela vezana za govor mržnje.
Centralna izborna komisija (CIK) može sankcionisati kandidate koji koriste govor mržnje, ali samo ukoliko do takvih incidenata dođe u roku od 30 dana prije datuma održavanja izbora. Sankcije uključuju novčane kazne i brisanje kandidata sa izbornog spiska.
Diskriminacija osoba homoseksualne orijentacije u ključnim oblastima društva
– Kao jedna od ključnih tačaka jeste nepostojanje mogućnosti registracije istopolnih zajednica. ECRI vjeruje da odsustvo priznavanja istopolnih zajednica može dovesti do različitih oblika diskriminacije u oblasti socijalnih prava.
Preporuka ECRI – Vlasti treba da osiguraju pravni okvir kojim se istopolnim parovima daje mogućnost da njihov odnos bude priznat i zaštićen s ciljem rješavanja praktičnih problema vezanih za društvene prilike u kojima žive.
– Ono što posebno zabrinjava jesu podaci o izrazito niskom nivou tolerancije prema osobama homoseksualne orijentacije. Istraživanje koje je proveo Sarajevski otvoreni centar 2013. godine pokazalo je da 56,5% ispitanika u Bosni i Hercegovini smatra da je homoseksualnost bolest koju treba liječiti.
– Kao posljedica toga homoseksualne osobe su sklone da skrivaju svoju seksualnu orijentaciju. Te je zabilježeno da u 93,8% slučajeva doživljena diskriminacija nije prijavljena uglavnom iz straha od objavljivanja nečijeg homoseksualnog identiteta i nedostatka povjerenja u organe vlasti.
Preporuka ECRI – Vlasti treba da u bliskoj saradnju sa organizacijama LGBT, provedu aktivnosti na podizanju svijesti radi unaprjeđivanja tolerancije i borbe protiv diskriminacije LGBT osoba.
U posljednjem mišljenju Evropske komisije o kandidaturi Bosne i Hercegovine za članstvo u Evropsku uniju, koje je objavljeno u maju 2019. godine, kao jedan od ključnih faktora označena su ljudska prava i slobode. U mIšljenju tako stoji, kako je potrebno stvaranje sigurnog i funkcionalnog okruženja za civilno društvo, uključujući slobodu okupljanja i udruživanja. Takođe je neophodno da vlasti razvijaju redovnu saradnju i konsultacije sa organizacijama civilnog društva, te je od izuzetnog značaja zaštita i inkluzija ranjivih grupa koja još uvijek nije adekvatna, a kao jedna od ranjivih grupa označena je i LGBT zajednica, a među njima i osobe homoseksualne orijentacije.
Pitanje ljudskih prava i građanskih sloboda je pitanje od ključne važnosti za sve građane, pogotovo za pripadnike marginalizovanih grupa koji imaju velike poteškoće da ta prava i slobode ostvare. Bosna i Hercegovina je još uvijek na putu ostvarivanja tog cilja. Iako su određeni pomaci ostvareni, to još uvijek nije dovoljno, ali i mi, građani, djelujući udruženo možemo da doprinesemo ostvarivanju tog cilja. Stvaranje sigurne atmosfere, kroz izgradnju kulture tolerancije jeste jedan od fundamentalnih faktora i ciljeva za cjelokupno društvo Bosne i Hercegovine, tako da svaki pojedinac ima potpuno pravo da slobodno iskazuje svoja uvjerenja i stavove i da su prava svih zaštićena u skladu sa evropskim standardima.
Micro mreža korisnik je granta dodijeljenog u okviru zajedničkog programa Evropske unije i Savjeta Evrope „Horizontal Facility za Zapadni Balkan i Tursku 2019-2022“. Stavovi izraženi u ovom tekstu odgovornost su autora i ne predstavljaju zvanične stavove Evropske unije i Savjeta Evrope.
