Arheolozi „Zavičajnog muzeja“ Gradiška su istraživanjem srednjovjekovne nekropole pravoslavnog manastira u Gornjim Kijevcima otkrili nadgrobni spomenik iz 14. vijeka s natpisom na uglastoj glagoljici ,,To jeste Mileta Stojić’’.
Ovo je najstariji pravoslavni nadgrobni spomenik otkriven u Lijevču tokom arheološkog istraživanja u Gornjim Kijevcima, na mjestu gdje je nekada postojao manastir Karanovac.
U grobnici ispred ulaza u manastirsku crkvu, gdje je u toku višegodišnje arheološko istraživanje, pronađen je takođe i Stojićev skelet. Radi se o djetetu starosti između četiri i pet godina. Očigledno je, smatra Bojan Vujinović, arheolog i direktor “Zavičajnog muzeja” Gradiška, da pripada bogatoj vlastelinskoj porodici, koja je bila jedna od učesnika u izgradnji manastira Karanovac.
– Postoji više dokaza da ovaj mramor i grobnica djeteta pripadaju pravoslavnoj vjeri i da je to najstariji pravoslavni spomenik u Lijevču. Manastir Karanovac u Kijevcima građen je krajem 12. i početkom 13. vijeka – kaže Vujinović naglasivši da je nadgrobni spomenik Milete Stojića, koji je sada smješten u gradiški muzej, važno arheološko otkriće.
Vujinović navodi i druge dokaze da je Karanovac pravoslavni manastir. Ovaj arheolog to zaključuje na osnovu natpisa, pisma, istočnog obreda, arhitekture, slovenskog imena, oble glagoljice i drugih istorijskih dokumenata, kao i imena i prezimena. Nema nikakve sumnje, uvjerava Vujinović, da je Mileta Stojić pravoslavac.
– U manastiru Karanovac pronađen je najzapadniji ćirilični natpis iz 1301. godine, koji navodi da je tu živio pop, nadimkom Lomničan, čije ime nas vodi do manastira Lomnice na lijevoj obali Drine, kome je po predanju ktitor kralj Dragutin. U vrijeme Dragutinove vladavine krajem 13. i početkom 14. vijeka može se govoriti o samostalnosti srpske pravoslavne crkve na našim prostorima, tačnije u srednjovjekovnoj Usori i uticaju na Donje Kraje (današnje područje omeđeno Savom, Moštanicom i Unom) – pojašnjava Bojan Vujinović.
Srednjovjekovni ćirilični natpis pronađen u priprati pravoslavnog manastira u Gornjim Kijevcima za sada je najvjerniji dokaz o Dragutinovom graditeljstvu i uticaju Usore na Donje Kraje. On, pored jasnog određivanja perioda nastanka manastira u Gornjim Kijecima, dokazuje i period izgradnje manastira Lomnice.
– Na povezanost ova dva manastira ukazuju i analogije srpsko-vizantijskog freskoslikarstva, primjetne kroz bijele tačkice koje imitraju bisere na draperijama i predstavljaju jednu od specifičnosti navedenog stila. Oba freskopisa dovode se u vezu s periodom druge polovine 16. vijeka – smatraju arheolozi iz Gradiške, zaslužni za mnoga nalazišta iz daleke prošlosti koja svjedoče o pravoslavnim bogomoljama.
Nadgrobni spomenik i grobnica Milete Stojića jasno određuje period života pravoslavaca u ovom kraju te istoričarima i arheolozima ukazuje na nove putokaze o životu u ovim krajevima prije više od 6 vijekova.
Manastir porušili Turci
Manastir u Kijevcima, koji se nalazi s desne strane rječice Lubine, kojeg su porušili Turci, prostirao se na više od 1.000 kvadratnih metara. Utvrđeno je da je manastirska crkva korištena u kasnom Srednjem vijeku, tačnije u periodu od 13. do sredine 16. vijeka.
Arheološkim istarživanjem 2004. ustanovljeno je da se radi o kulturno-istorijskom kompleksu sastavljenom od tri lokaliteta. To su srednjovjekovna crkva sa nekropolom i privrednom zgradom, rimsko seosko imanje (vila rustika) i dvije crkve brvnare iz turskog perioda.
Narodno predanje
U blizini manastirišta nalazi se vrelo o kojem postoji predanje. Kada su Turci srušili manastirsku crkvu, zvono, čiji se prodoran zvuk čuo u cijelom Potkozarju, udarilo je o zemlju, a sa tog mjesta potekla je voda, govori predanje.
Kompletan manastir je istražen i okviru njega pronađeno je mnogo predmeta iz Srednjeg vijeka, te 54 groba, među kojima i grobnica Milete Stojića.
/Srpskainfo/
