Kvalitet vazduha u brojnim gradovima Republike Srpske kao i Federacije BiH, prethodnih dana prema mjerenjima svjetskih meteoroloških stranica višestruko je bio zagađen, a zabilježena prekoračenja u nivoima lebdećih čestica PM 2.5 i 10 azot dioksida i ostalih gasova, nisu zaobišla ni područje Gradiške.
Izduvni gasovi motora sa unutrašnjim sagorijevanjem jedan su od najvećih zagađivača atmosfere CO (ugljen monoksid). Glavni izvor nastanka NO2 ( azot dioksid) je sagorijevanje fosilnih goriva ( ugalj, plin,nafta). Proizvodnja električne energije iz fosilnih goriva, te motorna vozila, takođe mogu proizvesti značajnu količinu NO2 – azot dioksida.
Prethodnih dana, zagađenje vazduha je u Gradišci bilo izraženo gdje su indeksi vrijednosti zagađenja dostizali i 196 µg/m3, koliko je izmjereno u utorak, 26. novembra 2024. godine, dok bi idealna vrijednost trebala biti maksimum 50µg/m3. Uprkos činjenici da u našem gradu osim gradske toplane, nema značajnijeg izvora zagađivanja, malo je dana kada je kvalitet vazduha na zadovoljavajućem nivou.
Ranije je iz Gradske uprave Gradiška, saopšteno kako trenutno izmjerene koncentracije svih mjerenih parametara ne prekoračuju dozvoljene vrijednosti definsane Uredbom o vrijednostima kvaliteta vazduha, osim povećanja koncentracije lebdećih čestica PM10 koje prekoračuju graničnu vrijednost od 50 µg/m³, a što se dešava par puta godišnje u zimskom periodu uslijed pada temperature i visoke vlažnosti vazduha.
Iz Gradske uprave Gradiška tvrde da se ovakva situacija ponovila i u oktobru i da se ona može ponoviti do 35 puta godišnje, a mjerna stanica se nalazi na zgradi Kulturnog centra te je u mogućnosti da izmjeri osim temperature, vlažnosti vazduha i atmosferskog pritiska i koncentracije polutanata: suspendovane čestice (RM10, RM2,5), ugljenmonoksid (CO), sumpordioksid (SO2), azotni oksidi (NO, NO2, NOx),ozon (Oz).
Koje su to štetne materije prisutne u vazduhu i šta prouzrokuju?
PM čestice su tzv. lebdeće čestice ili kako ih često nazivaju „sitna prašina.“Ove čestice mogu biti prirodnog i antropogenog porijekla. Antropogene nastaju kao posljedica nekompletnog sagorijevanja fosilnog goriva. Prije svega riječ je o kućnim i individualnim ložištima gdje sagorijevaju čvrsta goriva poput uglja i drva , ali i dizel motorima. PM 10 znači da su to čestice manje od 10 mikrometara u aerodinamičnom promjeru, dok su 2,5 još sitnije. Što su čestice sitnije to su opasnije jer dublje prodiru u organizam prilikom udisaja. Suspendovane čestice prolaze kroz najmanje disajne puteve i stižu do najudaljenijih dijelova pluća i otežavaju normalnu razmjenu gasova.
Iz JZU “Dom zdravlja” Gradiška, na naš upit, potvrdili su da je izloženost zagađenom vazduhu povezana sa povećanjem broja akutnih respiratornih infekcija, povećanjem broja alergija ( sinergističko djelovanje polena i aerozagađenja), glavoboljama a rezultati brojnih studija su pokazali da zagađenje vazduha ima negativan efekat na razvoj moždanih funkcija, pogotovo kod male djece , na mogućnost pojave neplodnosti i pojavu niza oboljenja u prvom redu respiratornih i bolesti kardiovaskularnog sistema, pogoršanje hroničnih bolesti, simtoma i toka bolesti, a ima ulogu i u nastanku karcinoma pluća ( sinergističko djelovanje zagađenja vazduha i duvanskog dima), dakle brojni su negativni efekti po zdravlje stanovništva.
Kao posebno osjetljive kategorije koje pogađa zagađenje vazduha navode: trudnice, djecu, osobe starije životne dobi, osobe oboljele od hroničnih respiratornih i kardiovaskularnih bolesti.
Iz Doma zdravlja ističu da se najveće zagađenje mjeri u ranim jutarnjim časovima i uveče, pa tada treba izbjegavati izlazak napolje. Takođe, u ovim periodima dana ne treba upražnjavati fizičke aktivnosti, poput trčanja ili bilo kakvih treninga na otvorenom. Hronični bolesnici treba redovno da uzimaju svoju terapiju, u slučaju pogršanja osnovne bolesti ili dužeg trajanja simptoma da se jave svom ljekaru.
Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, ocjenjuje se da svake godine izloženost zagađenju vazduha izazove sedam miliona preuranjenih smrtnih slučajeva i dovede do gubitka više miliona zdravih godina života.
